• Cinsel isteğinizde azalma oldu mu?
• Enerjinizde azalma var mı?
• Kas kuvvetinizde azalma var mı?
• Hayattan zevk almanız azaldı mı?
• Mutsuz ve karamsar mısınız?
• Ereksiyon kalitesinde azalma var mı?
• Akşam yemeğinden hemen sonra uykunuz geliyor mu?
• Spor yaparken zorlanıyor musunuz?
• İş performansınız düştü mü?

Kadınlardaki menopoz gibi erkekte de belli bir yaştan sonra hormon seviyelerinde bir değişiklik meydana gelmektedir. Kadında östrojen hormonunun azalması ile birlikte kemik erimeleri, depresyon, zihinsel zayıflama meydana geldiği gibi, erkeklerde de ‘testosteron’un azalmasıyla menopozun getirdiği rahatsızlıklar ve erken yaşlanma başlar. Ancak andropozun en büyük farkı, erkeklerin çok daha yavaş yıllar içinde bu değişiklikleri yaşaması ve tetosteronun sadece belirli bir miktarda azalmasıdır. Bu sayede bir çok erkeğin ömrünün sonuna dek cinsel isteğini ve aktivitesini sürdürebilmesi hatta ileriki yaşlarda çocuk sahibi olması dahi mümkündür.

45-50 yaşından itibaren erkeklik hormonu olan testosteron ile yanında böbreküstü bezinden salgılanan aynı yapıdaki hormonlar devamlı bir düşüş gösterirler. “Andropoz “olarak da adlandırılan bu durum, cinsel fonksiyonun gerilemesi yanında, cinsel arzu ve zihinsel fonksiyonlarda da düşmeye neden olur. Ortalama yaşam süresi uzadığı için yaşlanmaya bağlı sorunların artması ve andropoza bağlı problemlere yönelik geliştirilen tedavi yöntemleri dikkat çekiyor.

Türkiye de 40 ile 70 yaş arasındaki erkeklerin yüzde 52 sinde cinsel performansta ve istekte azalma olduğu, ancak doktor başvurusunun azlığına bağlı bu rakamların gerçeğin oldukça altında kaldığı tahmin edilmektedir. Tüm bu bulguları özetlersek andropoz erkeklerde ilerleyen yaşa bağlı görülen fiziksel ve zihinsel değişikliklerin, androjen hormonlarının azalmasıyla birlikte bir klinik tabloya dönüşmesidir.

Bu klinik tablo şu belirtileri içerir:

• Seksüel fonksiyon ve istek azalması, özellikle sabah ereksiyonlarının kalitesinde düşme,
• Entelektüel kapasitede azalma, konsantrasyon kaybı, yorgunluk, kızgınlık ve depresyon,
• Kas kitlesinde ve gücünde belirgin azalma,
• Kemik mineral yoğunluğunda azalma (osteoporoz),
• Organ yağlanmasında artış.

Bu değişimleri etkileyen en önemli faktörler ise şöyle sıralanabilir

• Vücut değişimleri, kas gücünde azalma, çabuk yorulma
• Kalp-damar hastalıkları
• Solunum sistemi hastalıkları
• Şeker hastalığı
• Dejeneratif eklem hastalıkları
• Prostat hastalıkları, operasyonlar
• Kullanılan bazı ilaçlar ( tansiyon, depresyon vb.)
• Alkol, sigara
• Başarısızlık korkusu
• Cinsel ilişki sırasında ölme korkusu
• Monotonluk
• Beklentilerin azalması
• Toplumun yaşlı cinselliğini yok farz etmesi
• Sosyo-ekonomik güçlükler

Ne yapacaksınız?
Her andropozlu erkeğin, çekinmeden profesyonel yardım alması gerekir. Hormonel destek tedavisi de yapılan hasta, terapilere katılarak rahatlamakta ve sorunlarının büyük bölümünden kurtulmaktadır. Testosteron kullanımı için günümüzde çok sayıda ürün mevcuttur, ancak kullanım şekli ve takibi için hekim kontrolü şarttır. Genel sağlık sorunlarının yanında özellikle damar hastalıklarına bağlı olarak gelişen sertleşme problemi ve prostat büyümesine bağlı idrar sıkıntıları nedeniyle de düzenli hekim kontrolleri gereklidir. Eğer sertleşme olamıyorsa, günümüzde çok çeşitli ve güvenli ilaç tedavilerinden penil protezlere (mutluluk çubuğu) tedaviler uygulanabilmektedir. Prostat büyümesi önemlidir çünkü idrar yolunu tıkayarak çok rahatsız eder. Bu durumda kolay operasyonlar başarı ile yapılmaktadır.

Günümüzde andropoz tedavisi artık multidisipliner bir anlayışta ele alınmaktadır. Bu anlayış kapsamında, endokrinolojik anlamda hormonal düzeyin incelenip düzenlenmesi, biyokimyasal incelemelerle vücutta sinsi olarak ilerleyen hastalıkların ortaya konması ve ileride gelişebilecek hastalıkların ipuçlarının saptanması, özellikle stres ve depresyon gibi faktörleri göz önünde bulunduran psikolojik değerlendirmenin yapılması, cinsel fonksiyon problemlerinin değerlendirilerek çözüme kavuşturulması ve son olarak dengeli ve sağlıklı beslenme ve hareket programları oluşturulması bir bütün olarak güçlü bir vücut mekanizması yaratmaktadır.

İlerleyen yaşla birlikte erkeklik hormonu testosteron seviyelerinde bir düşüş meydana gelir. Özellikle 40-70 yaşları arasında kanda bulunan serbest testosteron seviyeleri her yıl %1.2 oranında azalır.  Testosteron seviyelerindeki bu azalma başka hormon seviyelerinde de değişikliklere neden olur.

“Erkek menopozu” değildir
Androjen eksikliğini tanımlamak için değişik terimler sunulmuştur.  “Viril klimacterium” yada “Andropoz” gibi terimler,  kadınlarda östrojen seviyelerindeki azalmayla meydana gelen menopozla bir analoji olarak kullanılmaktadır.  Oysa andropozun “Erkek menopozu” olarak adlandırılmasının yanlış olduğu bilinmektedir.

Gerçekten de menopoz ve andropoz arasında ciddi farklar vardır.  Menopoz 1-2 yıl içinde hızla başlarken, andropoz yıllar içinde yavaş yavaş ortaya çıkar.  Menopozda östrojen hormonu tamamen kaybedilirken andropozda testosteron eksikliği sadece belli bir dereceye kadar olmaktadır.  Menopoz tüm kadınları etkiler oysa andropoz erkeklerin yaklaşık %25-30’unda meydana gelir.  Bu ve bunun gibi farklar andropozun kendi içinde bir tanımı olmaya zorlamıştır.

Şu anda “PADAM” (partial androgen deficit in aging men) – yaşlanan erkeklerde ortaya çıkan kısmi androjen eksikliği terimi oldukça ilgi görmektedir.

“Geç başlangıçlı hipogonadizm” de sık kullanılan terimlerden biridir.

Hormon seviyelerindeki değişiklikler çeşitli semptomlarla ortaya çıkar.  Aslında bu şikayetler,  ilerleyen yaşla birlikte ortaya çıkan genel şikayetlere son derece benzer.  Kemik ve kas kütlesinin kaybı, vücut kıllarında azalma, düşük hemoglobin seviyeleri, yağ kütlesinde artış, fiziksel, cinsel ve bilişsel fonksiyonlarda bozulmalar bu şikayetler arasındadır.

Son yıllarda androjen yerine koyma tedavisi konusunda çeşitli araştırmalar yoğun şekilde yapılmaya başlandı.  Bu tedavilerde amaç hem kemik erimesi, kas atrofisi ve düşük hemoglobin seviyeleri gibi klinik belirtileri tedavi etmek, hem de aşırı terleme, cinsel istek kaybı, motivasyon kaybı, zihinsel ve bilişsel güçlerde azalma gibi hayat kalitesini düşüren belirtileri azaltmaktır.

Hipogonadizm erkeklerde testis fonksiyonlarındaki yetersizlikle ortaya çıkan bir sağlık sorunudur.

Testisler erkek karakteristik özellikleri ve üreme fonskiyonları için son derece önemli görevler üstenir.  Cinsel özelliklerin gelişimini sağlayan testosteron ve diğer hormonlar testislerde üretilir.  Spermin olgunlaşması da yine testislerde olur.  Güç, cinsel olgunlaşma ve erkeksi davranışların gelişmesinden sorumlu androjen hormonlarının sentezi ve salgılanmasını testisler yapar.  Bunların dışında hipotalamus ve hipofizi etkileyen inhibin ve activin gibi diğer hormonların üretimi de burada olur.

Neden olur?
Erkek hipogonadizmin iki ana sebebi vardır.  Bunlar “primer” yani esas olarak testisten kaynaklanan sorunlar ve “seconder” yani testis dışı sebeplerden kaynaklanan sorunlar olarak incelenir.  Her iki tip hipogonadizm genetik olabileceği gibi travma veya enfeksiyon sonucu da meydana gelebilir.

Primer hipogonadizm
Primer testiküler yetmezlik olarak da bilinen bu sorun ana olarak testislerden kaynaklanır.

Primer hipogonadizm sebepleri:
Klinefelter ‘s sendromu:   Bu sendrom seks kromozomlarındaki doğumsal bir anormallikten kaynaklanır. Bir erkekte bir X ve bir Y kromozomu bulunurken bu sendromda Y kromozomuna iki veya daha fazla X kromozomu eşlik eder. Y kromozomu çocuğun cinsiyetini ve buna göre gelişimini belirlerken Klinefelter’deki ekstra X kromozomu testislerin anormal gelişmesini sebep olur ve testosteron üretimi azalır.

İnmemiş Testis: Doğum öncesinde testisler karın boşluğunda gelişir ve doğuma yaklaşık iki ay kala kalıcı yerlerine inerler. Doğumda bir veya iki testis de inmemiş olabilir. Bu durum genellikle tedaviye gerek kalmadan ilk yıllarda kendiliğinden düzelir. Ancak düzelmezse testislerde işlev bozukluğuna ve testosteronun az üretilmesine neden olabilirler.

Kabakulak orşiti: Ergenlik veya erişkin döneminde kabakulak enfeksiyonu tükrük bezlerinin yanı sıra testisleri de etkilemişse uzun dönemli testiküler hasara neden olabilir. Bu da testis fonksiyonlarını ve testosteron üretimini olumsuz yönde etkiler.

Hemokromatoz: Kanda çok fazla demir bulunması da testis veya hipofiz fonksiyonlarında azalmaya neden olarak testosteron üretimini düşürebilir.

Testis zedelenmesi: Testisler karın vücut dışında yer aldıklarından kaza ve zedelenmelere açıktır. Normal olarak gelişmiş bir testiste meydana gelen hasar hipogonadizmle sonuçlanabilir.   Ancak bu bir testiste meydana gelmişse testosteron üretimi etkilenmeyebilir.

Kanser tedavisi:  Kemoterapi veya radyasyon terapisi testosteron ve sperm üretimini etkileyebilir. Bu tedavilerin etkileri geçici olsa da kalıcı kısırlık meydana gelebilir. Birçok erkekte tedavi sonlandıktan birkaç ayında üreme fonksiyonları geri gelse de kanser tedavisine başlamadan önce sperm dondurmak iyi bir seçenek olabilir.

Normal yaşlanma: Yaşlı erkeklerin testosteron seviyeleri genelde genç erkeklerden daha düşüktür. Erkekler yaşlandıkça testosteron üretiminde yavaş ama sürekli bir azalma oluşur. Testosteronun ne hızda düşeceği erkekten erkeği değişse de 75 yaş üzerindeki erkeklerin yaklaşık %30’unda testosteron seviyeleri normalin altındadır.

Seconder hipogonadizm
Bu tip hipogonadizm beynin testislere testosteron üretmesi için sinyal veren kısımları olan hipotalamus veya hipofizdeki bir problemden kaynaklanır. Hipotalamusun ürettiği gonadotropin-releasing hormon hipofizi FSH ve LH üretmesi için uyarır. LH da testisleri testosteron üretmek için uyarır.  Seconder hipogonadizm sebepleri

Kallmann sendromu: Hipotalamusun anormal gelişimi sonucu hipogonadizm oluşur. Bu sorun koku alamamaya da neden olur.

Hipofiz hastalıkları: Hipofiz bezindeki bir sorun bu bezden testislere salınan hormonların üretimini dolayısıyla da testosteron üretimini bozar. Hipofiz veya hipofize yakın bir yerde oluşan bir tümör veya beyin tümörleri için yapılan ameliyat, radyasyon tedavileri de hipofiz fonksiyonlarını bozabilir.

Enflamatuar hastalıklar: Sarkoidoz, histiositoz, tüberküloz ve bazı mantar enfeksiyonları hipotalamus ve hipofizi etkileyerek testosteron üretimini etkileyebilirler.

HIV/AIDS: Bu virüs hem hipofiz ve hipotalamusu hem de testisleri etkileyerek testosteron seviyelerini düşürebilir.

İlaçlar:  Opiat ilaçları ve bazı hormonlar testosteron üretimini düşürür.

Şişmanlık: Kilo fazlalığı da hipogonadizme neden olabilir.

Yaşlanan erkeklerdeki klinik belirtiler objektif ve subjektif semptomların toplamından oluşur.  Bu nedenle androjen eksikliği veya andropozun tek bir belirtisi yoktur.  Kişiye özel tüm belirtiler bir araya geldiğinde bir androjen eksikliğinden söz edilebilir.

Hayat kalitesini azaltır

50-60 yaşını geçen birçok erkek azalmış virilite yani canlılığın klinik belirtilerinden şikayetçidir.  Azalmış kas gücü, fiziksel kapasite, cinsel fonksiyon ve kemik erimesi  ilerleyen yaşla beraber hayat kalitesini azaltan çok önemli kriterlerdir.    Ancak hayat kalitesini azaltan sadece bu fiziksel değişiklikler değildir.  İlerleyen yaşlarda bile aktif ve fiziksel olarak yeterli kalma arzusu yaşa bağlı olarak ortaya çıkan zorlanmalara ve fonksiyon kayıplarına karşı toleransı azalmıştır.  Bu nedenle andropozla ortaya çıkan değişiklikler psikolojik olarak da erkeklerin hayat kalitesini azaltmaktadır.

Klinik Belirtiler:
Osteoporoz :  sırt ağrısı, kemik kırıkları, boyda kısalma
Vücut kompozisyonu:  Yağ dokusunda artış, lipomasti, jinekomasti (erkeklerde görülen meme büyümesi)
Kas gücü:  Kas atrofisi, güçte azalma, nörostatetik güçsüzlük
Deri:  Kuruluk, sebum salgısında azalma, kıllarda azalma
Cinsel fonksiyon:  Cinsel istek kaybı, sertleşme problemi
Kansızlık:  Kronik yorgunluk, nörostatetik güçsüzlük
Subjektif belirtiler:  Aşırı terleme, sıcak basmaları, uyku problemleri, kendine güvende azalma, anksiyete, depresyon

Siz de andropoz belirtilerinizin ne kadar ciddi olduğunu öğrenmek istiyorsanız “Andropoz testi” ile kendi kendinizi test edebilirsiniz

Fetal gelişim sırasında oluşursa

Eğer fetal gelişim sırasında vücut yeterli testosteron üretmezse vücudun dışındaki cinsel organların büyümesinde sorunlar ortaya çıkar.  Bu hipogonadizmin ne zaman oluştuğuna ve ne kadar testosteron üretimi olduğuna bağlı olarak değişir.

Bir erkek çocukta:

• Kadın cinsel organları,
• Tam olarak erkek veya kadın olmayan cinsel organlar
• Tam gelişmemiş erkek organları oluşabilir.

Ergenlikte oluşursa
Ergenlik sırasında oluşan hipogonadizm büyüme ve gelişmeyi yavaşlatabilir.   Aşağıdaki belirtiler hipogonadizmin ergenliğin hangi döneminde meydana geldiğine göre değişiklik gösterebilir.  Aşağıdaki belirtiler ergenliğe girmiş bir erkek çocuğunda akla hipogonadizmi getirir:

• Kas kütlesinin gelişiminde yavaşlama
• Yağ kütlesinin kadınsı bir yayılım göstermesi (özellikle kalçalarda yoğunlaşması)
• Ses kalınlaşmasının olmaması
• Vücut kıllarında büyüme eksiklkiği
• Penis ve testislerde büyüme  eksiklikliği
• Cinsel istek azlığı veya yokluğu
• Meni hacminde azalma veya meninin hiç olmaması
• Kısırlık
• Bedene göre kol ve bacakların aşırı büyümesi
• Jinekomasti
• Cilt kuruluğu
• Anemi

Erişkinde oluşursa
Yetişkin erkeklerde hipogonadizm erkeksi fiziksel özellikleri ile normal üreme fonksiyonlarını bozabilir. Cinsel istek azlığı

• Sertleşme bozukluğu
• Kısırlık
• Testislerin boyutunda ve sıkılığında azalma
• Vücut kıllarında ve sakalda azalma
• Kas kütlesi ve gücünde düşüş
• Vücut yağında artış
• Jinekomasti
• Kemik erimesi-osteoporoz
• Anemi
• Yorgunluk

Hipogonadizm ayrıca mental ve duygusal değişikliklere de yol açar. Testosteron azaldıkça bazı erkeklerde aşağıdaki belirtiler  de ortaya çıkar.  ·        Yorgunluk

• Cinsel isteksizlik
• Konsantrasyon zorluğu
• Sıcak basmaları
• Huzursuzluk
• Depresyon

Erişkinlerde görülen hipogonadizm aslında günümüzde “Andropoz” olarak da isimlendirilmektedir.

Andropoz ve Testosteron Yerine Koyma Tedavisi
Hormon tedavisi olarak da bilinen testosteron yerine koyma tedavisi cinsel fonksiyonları ve kas gücünü geri kazanmanızı sağlar.  Bu tedavi ayrıca kemik kütlesinin kaybını da önler.  Ayrıca testosteron alan erkekler enerjilerinde, cinsel isteklerinde ve genel sağlıklarında bir iyileşme farkederler.

Erkek Çocuklar ve Testosteron Yerine Koyma Tedavisi
Erkek çocuklarda testosteron yerine koyma tedavisi ergenliği başlamasını, ikincil seks karakteristiklerinin gelişmesini, kas kütlesinin artışını, vücut kıllarının uzamasını ve penis büyümesini uyarır.  Hipofiz hormonları kullanılarak testis büyümesi de sağlanabilir.  Az dozlarla başlanarak istenmeyen etkileri azaltmak mümkündür.

estosteron Yerine Koyma Tedavisinin Çeşitleri

Enjeksiyon:  Testosteron enjeksiyonları güvenli ve etkili bir yöntemdir.  Yaklaşık her iki haftada bir kas içine enjeksiyonlar şeklinde uygulanır.  Dozlar arasında belirti ve şikayetleriniz artıp azalabilir.  Testosteron enjeksiyonlarını siz veya bir yakınınız uygulamayı öğrenebilirsiniz.  Eğer kendi kendinize enjeksiyon uygulamaktan rahatsız oluyorsanız doktor ve hemşireniz de bu iğneleri uygulayabilir.

Testosteron Bantları:  Testosteron içeren deri bantlarını her gece sırtınıza, karın bölgenize, üst kol yada bacağınıza uygulayabilirsiniz.  Cilt reaksiyonlarını azaltmak amacıyla aynı noktaya tekrar bant uygulamadan önce en az 7 gün beklemeniz önerilmektedir.

Testosteron Jelleri:  Alt karın, üst kol veya omuz bölgenize testosteron jellerini sürebilirsiniz.  Bu jel kurudukça vücudunuz deri yoluyla testosteronu emecektir.  Testosteron jelleri bantlardan daha az cilt reaksiyonuna yol açmaktadır. Jeli sürdükten birkaç sonra duş almamız testosteronun emilimi için gerekmektedir.  Jellerin bir dezavantajı testosteronun partnerinize geçme ihtimalidir.  Bu yan etkiyi jel kuruyana kadar eşinizle temas etmeyerek yada uygulama alanının üzerini kapayarak önleyebilirsiniz.

Yanak içi:  Diş etinizin üst dudakla birleştiği doğal çukura konulan ve testosteron içeren küçük bantlar tükürükle jel benzeri bir forma girer.  Böylece testosteron kan akımınıza karışır.  Bazı kişilerde bu yöntem diş etlerinde yanmaya, hassasiyete neden olur.  Daha nadir olarak acımtırak bir tat yada başağrısıyla karşılaşabilirsiniz.

Oral testosteron:  Testosteronu oral yolla almak uzun süreli bir hormon tedavisi olarak önerilmemektedir.  Testosteronun ağızdan alınması karaciğer problemlerine yol açabilir, kolesterolünüzü ve kalp hastalığı riskinizi yükseltebilir.